به منظور صورت پذیرفتن هر پایان نامه ای (و یا هر تحقیقی)، دانشجو (و یا محقق) نیاز دارد تا اطلاعات و داده های اولیه جهت بررسی را به نحوی مناسب گردآوری نماید.
روش جمع آوری این اطلاعات برای هر موضوع و هر زمینه ای می تواند متفاوت باشد.
جمع آوری اطلاعات لازم برای پایان نامه با روش مصاحبه یکی از این روش های جمع آوری اطلاعات می باشد که در برخی زمینه ها به کار گرفته می شود.
در این مطلب تلاش شده است تا روش های مختلف انجام انواع مصاحبه برای پایان نامه را مورد بررسی قرار داده، تا دانشجویان بتوانند متناسب با نیاز خود از روش های متداول برای پیشبرد هدف خود بهره ببرند.
پایان نامه با روش مصاحبه
تحقیقات و پایان نامه های مبتنی بر مباحث کیفی، عموما از روش مصاحبه برای جمع آوری اطلاعات اولیه خود بهره می برند.
روش های مختلف انجام پایان نامه با روش مصاحبه ممکن است به صورت حضوری و یا غیر حضوری صورت بپذیرند که در ادامه به آن ها پرداخته خواهد شد.
مصاحبه ها بر اساس نیاز تعریف شده در مسئله مورد بررسی، می توانند گروهی و یا انفرادی صورت بپذیرند که این موارد تفاوت هایی ساختاری در نوع پرسش های مطرح شده توسط مصاحبه کننده ایجاد می نماید و باید مورد توجه واقع گردند.
عموما دانشجویان در رشته ها و موضوعاتی هم چون جامعه شناسی، مدیریت، سنجش آمار و موارد دیگر نیاز به این نوع از جمع آوری اطلاعات خواهند داشت تا داده های مناسب و واقعی تری برای بررسی در اختیار داشته باشند.
برای این منظور ابتدا لازم است تا دانشجویان مراحل مختلف انجام پایان نامه با روش مصاحبه، اطلاعاتی را کسب نمایند که در ادامه شرح داده شده است.
مراحل مصاحبه
1- به منظور انجام پایان نامه با روش مصاحبه لازم است تا در ابتدا هدف و یا اهداف کلی از انجام این مصاحبه و نوع اطلاعات لازمه را مشخص نمایید.
2- سپس لازم است متناسب با این هدف، وسیله مورد نیاز برای جمع آوری و سنجش داده ها، نظیر پرسش ها و یا مشابه های آن هم چون گویه ها، طراحی گردند.
3- در طراحی این موارد باید به مسائل زمانی و مکانی ای که مصاحبه کننده با سوژه های خود مواجه می گردد، لحاظ گردد.
4- اگر مصاحبه به صورت انفرادی صورت می پذیرد رعایت نکات زیر می تواند در بهبود کار کمک نماید:
- مصاحبه کننده باید پیش از این که مصاحبه شونده را خسته کند به هدف خود و دستیابی به تمامی اطلاعات لازمه رسیده باشد، چرا که پس از آن صحت اطلاعات حاصله، به شدت کاهش می یابد.
- مفاهیم مورد نظر مصاحبه کننده باید برای فرد مورد نظر شناخته شده و آشنا باشد، لذا هدف مصاحبه باید با دقت انتخاب شود.
- به منظور روشن اطلاعات جمع آوری گردیده از افراد، لازم است تا مصاحبه کننده با طراحی سوالات فی البداهه، موضوع را ریز بینانه تر مورد بررسی قرار دهد و کلی گویی به دور باشد.
- حفظ رابطه مناسب با فرد هدف، می تواند تاثیر به سزایی در کیفیت اطلاعات حاصله داشته باشد.
5- اگر اطلاعات لازمه نیاز به پاسخ های جمعی داشته باشد می توان مصاحبه را در میان تعداد بالاتری از مصاحبه شوندکان انجام داد. به طور مثال به منظور بررسی شرایط کارگران یک منطقه، می توان جامعه هدف را به صورت گروهی از کارگران هر کارخانه یا کارگاه واقع در آن منطقه انتخاب نمود.
به علاوه برای این نوع از پایان نامه با روش مصاحبه ، رعایت نکات زیر مفید خواهد بود پ:
- مجدد دقت در انتخاب جامعه آماری و افراد هدف، باید متناسب با مسئله طرح شده باشد تا اطلاعات حاصله از صحت کافی برخوردار باشند.
- تعداد افراد اندازه مشخصی نخواهد داشت و بهتر است متناسب به نوع تحقیق، از 5 الی 15 نفر افراد مناسب گزیده شوند.
- به هیچ عنوان دانشجو و محقق نمی تواند و نباید، اطلاعات حاصل از این مصاحبه را به کل سازمان، جامعه و مجموعه کل ارتباط دهد، مگر آن که افراد مطابق استانداردهای آماری و روش های سنجش افکار عمومی انتخاب شده باشند.
- به منظور امکان تلفیق و تطبیق پاسخ های گروه های مختلف، لازم است تا سوالات مطرح شده با تمام جزئیات برای دسته های مختلف، یکسان باشد.
در نهایت اطلاعات جمع آوری گردیده را مطابق با روند های استانداد آماری، برای پردازش و یافتن نتیجه نهایی تحقیق آماده سازی نمایید.
انواع مصاحبه برای پایان نامه
مصاحبه ها را عموما به سه دسته به شکل زیر تقسیم می نمایند:
- مصاحبه های ساختار یافته
- مصاحبه های بدون ساختار
- مصاحبه های نیمه ساختار یافته
هر یک از این انواع مختلف طبقه بندی فوق، تفاوت هایی در ساختار طراحی سوالات و نحوه جمع آوری اطلاعات از مصاحبه شونده دارا می باشند که در ادامه به بررسی این موارد پرداخته شده است.
پیش از آن لازم به ذکر است که:
روش انتخابی نهایی برای نوع مناسب مصاحبه برای پایان نامه، متناسب با نیاز محقق و بر اساس نیاز علمی فرد می باشد که بررسی این تفاوت ها می تواند در انتخاب دقیق تر راه گشا باشد.
مصاحبه ساختار یافته
این روش را می توان مشابه طراحی پرسشنامه دانست که قرار است به صورت شفاهی از فرد هدف پرسیده شود.
سوالات این نوع از پایان نامه با روش مصاحبه، از پیش توسط مصاحبه کننده طراحی و تنظیم می گردد و به شکل برنامه ریزی شده باید با مصاحبه شونده رو به رو گردد.
لازم است که برگه پاسخی برای خود تهیه نموده تا جواب های داده شده توسط فرد را مقادیر نسبی علامت زده و نتیجه گیری نهایی را بر اساس آن استخراج نموده و به منظور تحقیق ثبت نمایید.
همین مسئله سبب می گردد که:
انعطاف پذیری و تغییر پذیری در این روش به حداقل برسد و محقق باید در انتخاب روش به نیاز خود و به این نکته توجه داشته باشد. اما مزیت آن نیز دوری از سوالات هیجانی و به تبع آن پاسخ های هیجانی می باشد که می تواند کیفیت اطلاعات را بالاتر ببرد.
لازم به ذکر است:
از مصاحبه های ساختار یافته بیش تر در تحقیقات کمی می توان بهره برد.
مصاحبه های بدون ساختار
همان طور که از نام این نوع از مصاحبه مشخص است، سوالات در مصاحبه های بدون ساختار از پیش تعیین نمی شوند و مصاحبه کننده بدون برنامه ریزی در مقابل مصاحبه شونده قرار می گیرد و اقدام به پرسش سوالات خود می نماید.
هر چند سوالات پرسیده شده دارای سلسله ارتباط های مشخصی با هم خواهند بود که مورد نیاز محقق و یا دانشجو می باشد، اما هیچ قالب بندی ای برای طراحی و طبقه بندی آن ها وجود نداشته است.
این نوع از مصاحبه ها تنها برای تحقیقات کیفی کاربرد خواهند داشت و بیش تر به منظور یافتن تفاسیر و معانی برخی از وقایع هدف و یا موقعیت ها و اهمیت فرهنگی و نمادی آن ها از منظر مردم به کار برده می شود.
مصاحبه های نیمه ساختار یافته
یکی از مرسوم و معمول ترین روش های انجام مصاحبه برای پایان نامه ها و تحقیقات را می توان مصاحبه های نیمه ساختار یافته دانست که بعضا از آن با نام مصاحبه های عمیق نیز یاد می شود.
در این روش سوالاتی مشابه از گروه های هدف مختلفی پرسیده می شود که آن ها قادرند به روش های مختلفی که مایلند پاسخ مصاحبه کننده را بدهند که لازم است در نهایت این پاسخ ها به روش کدگذاری مصاحبه توسط محقق مورد بررسی واقع گردند.
در کتاب روش های تحقیق نیز این نوع مصاحبه را با نام مصاحبه منظم معرفی کرده است که در آن محقق سوالات و پاسخ های مدنظرش را طراحی نموده و در اختیار فرد هدف قرار می دهد و نظر آن ها را درباره آن جویا می شود.
- از مصاحبه نیمه ساختار یافته در تحقیقات کیفی اجتماعی بهره گرفته می شود.
انواع سوالات پایان نامه با روش مصاحبه
انواع سوالات طراحی شده توسط محققین را می توان در دسته های مختلف متعددی طبقه بندی کرد که کلی ترین آن ها به شرح زیر تعریف شده اند:
1- مصاحبه باز (مصاحبه با سوالات باز)
این نوع از سوالات، به فرد یا افراد مصاحبه شونده این اجازه را می دهد که مطابق با سلیقه خود به سوالات و شکلی که مدنظر خود آن ها هست، پاسخ بدهند.
مدت زمان محدودی برای پاسخگویی آن ها نباید قائل شد تا قدرت مانور برای آن ها میسر باشد. لذا بیش تر این نوع مصاحبه به شکل مناظره خواهد بود و در مواردی کابرد دارد که عمق مطلب مورد نظر برای محقق و مصاحبه کننده حائز اهمیت باشد.
کاربرد: مطالعات اکتشافی، مسائل سیاسی_روانی و دغدغه های اجتماعی
2- مصاحبه بسته (مصاحبه با سوالات بسته)
در این نوع سوالات، مصاحبه شونده ملزم به پاسخ گویی در چارچوب هایی تقریبا محدود و مشخص شده می باشد و عموما نیز جواب هایی هم چون بلی و خیر، موافقم و مخالفم، ممکن است برای آن ها کافی باشد.
اطلاعات جمع آوری گردیده از این روش بیش تر از اینکه متاثر از جواب های افراد باشد، به نحوه طراحی سوالات، لحن پرسش و موارد مشابه خواهد داشت.
یکی از عمده دلایل انتخاب این روش می تواند تجزیه و تحلیل آسان آن ها در مقابل مصاحبه باز باشد که ممکن است ساعت ها و روز ها بررسی پاسخ ها در آن به طول بیانجامد.
به علاوه دانشجو هیچ نیازی به گذراندن دوره های آموزش مصاحبه گرفتن نخواهد داشت و توانایی خاصی را نمی طلبد.
هم چنین سوالات مصاحبه باز امکان بررسی توسط رایانه را نخواهند داشت که این مزیت در مصاحبه های بسته برای پایان نامه ها آشکارا به چشم خواهد آمد.
لذا دانشجویان می توانند مناسب ترین روش را برای تحقیق خود انتخاب نموده و مصاحبه مورد نظر خود را با رعایت نکات مذکور طراحی و تفسیر نمایند.
به منظور اطلاع بیش تر از جزئیات انواع مصاحبه برای پایان نامه ها و موضوعات کاربردی در این خصوص می توانید همه روزه با مشاوران مرکز الو سلام مشاور در تماس باشید.
