ترک تحصیل در دبستان یکی از موارد مهمی است که امروزه بین دانش آموزان ابتدایی بسیار دیده می شود. دانش آموزانی که قبل از اتمام دوره تحصیل، ادامه تحصیل خود را رها کرده و یا به عبارتی زود تر از موعد مقرر مدرسه را ترک می کنند.
از جمله مواردی که منجر به ترک تحصیل در دانش آموزان می شود، دلایل مختلفی مانند ناتوانی، عدم کارایی و ضعف سیستم آموزشی است.
در این مقاله سعی داریم تا ترک تحصیل در دبستان و عواقب آن را مورد بررسی قرار دهیم و علل ترک تحصیل در دوران ابتدایی را به همراه رفتار صحیح در چنین مواقعی را به شما مخاطبان گرامی معرفی نماییم. برای اطلاع از موارد فوق با الو سلام مشاور همراه باشید.
- چرا دانش آموزان ترک تحصیل میکنند؟
- پیامدهای ترک تحصیل دانش آموزان
- نقش خانواده در جلوگیری از ترک تحصیل
- راه های جلوگیری از ترک تحصیل در دانش آموزان
- راه های برخورد با دانش آموزانی که ترک تحصیل کرده اند؟
ترک تحصیل در دبستان
دوران ابتدایی دوران شکل گیری شخصیت افراد و ایجاد روحیه برای کسب علم و دانش است. این دوران جز حساس ترین دوره های زندگی تمامی انسان ها تلقی می شود.
نیاز به یادگیری علم در سنین کم برای همه افراد وجود دارد اما برخی نوجوانان در این دوره به دلایل مختلفی از تحصیل باز پس می زنند و علاقه و رغبت خود را برای فراگیری علم و طی مسیر موفقیت در حوزه های علمی از دست می دهند.
ترک تحصیل بر روی دانش آموزان، و جامعه اثر سوئی خواهد داشت و آمار بی سوادی در جامعه را بالا خواهد برد. شناخت علل ترک تحصیل همانند سایر مسائل پیشرفت تحصیلی متاثر از عوامل ریشه ای همچون خود دانش آموز، خانواده، مدرسه، معلمان و جامعه ای که در آن زندگی می کنند، دشوار است.
طبق اعلام آموزش و پرورش، آمار دانش آموزانی که در کشور اقدام به ترک تحصیل در ابتدایی کرده اند به 1.11 درصد می رسد. همچنین این آمار برای دانش آموزان مقاطع ششم دبستان 3.38 درصد می باشد که رقم نگران کننده ای است.
عدم وجود نیروی توانمند در جذب دانش آموزان و ضعف سیستم آموزشی، مشکلات فرهنگی و مالی خانوادگی و نبود زمینه های تحصیل در برخی دانش آموزان از مهمترین علل ترک تحصیل دانش آموزان در دوران دبستان است.
چرا دانش آموزان ترک تحصیل می کنند؟
عوامل مختلفی در عدم علاقه دانش آموزان به ادامه تحصیل تاثیر گذار است. اکثر دانش آموزان با قرار گرفتن در شرایط نامناسب اجتماعی، اقتصادی، رفاهی و عوامل متاثر از شرایط نابسامان آموزشی علاقه خود را به تحصیل از دست می دهند.
محیط نامناسب خانه و خشونت های رفتاری برخی معلمان، فقر مالی و فقر انگیزشی بیشترین نقش را در این تصمیم گیری دارد. تنبیه معلمان، تکالیف و بار درسی سنگین و عدم یادگیری درست برخی دانش آموزان بیش فعال، سختگیری بیش از حد خانواده و مدرسه، زمینه های ترک تحصیل را ایجاد می کند.
به طور کلی می توان گفت علل اصلی ترک تحصیل در ابتدایی شامل موارد زیر است:
شرایط مالی و اقتصادی
بسیاری خانواده ها به دلیل فقر مالی توانایی فراهم کردن شرایط مناسب برای ادامه تحصیل دانش آموزان را ندارند، بنابراین برخی خانواده ها ترجیح می دهند تا فرزندانشان به مدرسه نروند تا بار اقتصادی اضافی بر دوش آن ها ایجاد نشود.
در برخی موارد نیز دانش آموزان با درک شرایط خانواده و کمک به شرایط اقتصادی آن ها اقدام به ترک تحصیل و ورود به بازار کار می کنند.
از سوی دیگر شرایط موجود بین افراد تحصیل کرده و وجود بیکاری شایع بین آن ها ذهنیت و باور های غلط را در دانش آموزان به وجود می آورد، که تحصیل زمینه مناسبی برای رشد و ترقی در زمینه شغلی نیست و آن ها با مشاغل آزاد و کار کردن از سنین کم و کسب تجربه می توانند در آینده موفق تر شوند.
به این معنی که آن ها امید خود را برای انتخاب شغل مناسب از طریق تحصیل از دست می دهند و به جای صرف زمان خود به تحصیل در مدارس ترجیح می دهند سریع تر به درآمد برسند.
شرایط فرهنگی
ضرورت تحصیلات در برخی مناطق و خانواده ها هنوز هم روشن نشده است. بسیاری از خانواده ها نه تنها تحصیل را راهی برای رشد و ترقی فرزندان خود قبول ندارند بلکه آن را مانعی می دانند برای اینکه فرزندانشان به آن ها در کار هایشان کمک نکنند.
البته چنین تفکری بیشتر در مناطق روستایی دیده می شود، که ادامه تحصیل را یک بار اقتصادی اضافی تلقی می کنند. در واقع برای آن ها کار کردن ارزش بیشتری از تحصیلات دارد، این مورد بیشتر برای پسر ها صدق می کند.
در برخی مناطق بسیار دیده می شود والدین تحصیلات را مبنی بر آگاهی و آموزش های غلط و راهی برای سرپیچی فرزندانشان از دستورات آن ها می دانند زیرا آن ها فرزندانی تربیت می کنند که مطیع آن ها باشند.
بنابراین زمانی که فرزندان با فراگیری علم و شکل گیری شخصیت خود اقدام به استقلال فکری می کنند، والدین این مورد را ضد رسم و رسوم فرهنگی خانواده خود می دانند و مدارس و تحصیل را در این امر مقصر جلوه می دهند.
از عوامل دیگر ترک تحصیل در ابتدایی ازدواج زود هنگام دختران است. در برخی فرهنگ ها ازدواج دیر هنگام مسئله نگران کننده ای است. در واقع بسیاری از والدین ازدواج را سرنوشت نهایی دختران می دانند، ازدواج زود و رفتن به خانواده همسر برای آن ها یک ارزش محسوب می شود.
شرایط فردی و شخصیتی
بسیاری از دانش آموزان در دبستان به دلیل کسب نمرات پایین و ضعیف در دروس، انگیزه تحصیل خود را از دست می دهند. بنابراین ترک تحصیل و عواقب آن را به تلاش برای بهبود شرایط تحصیلی خود ترجیح می دهند.
در واقع چنین دانش آموزانی با عدم قبولی در دروس و تکرار پایه، از درس زده می شوند و ترجیحشان بر این است که از ادامه تحصیل دست بردارند. از سوی دیگر برخی از کودکان ادامه تحصیل را تلف کردن زمان می دانند و یا در بافت خانوادگی خود دچار مشکلاتی هستند که انگیزه خود را برای ادامه تحصیل از دست می دهند.
بسیاری از کودکان به دلیل ابتلا به بیماری های همچون بیش فعالی در یادگیری مباحث درسی تمرکز کافی ندارند و با کسب نمرات پایین نه تنها از سوی خانواده مورد حمایت قرار نمی گیرند بلکه مورد سرزنش نیز قرار می گیرند و اقدام به خروج از مدرسه و اثبات خود از طریق کسب درآمد و سایر روش های دیگر می کنند.
شرایط سیستمی و آموزشی
سیستم آموزشی ضعیف برخی مدارس، نبود استراتژی های مشخص و بهینه برای پیشبرد امور آموزشی و تدریس، عدم ارائه صحیح مطالب آموزشی برای دانش آموزان، انگیزه آن ها را برای ادامه تحصیل کاهش می دهد.
در کشور های پیشرفته سیستم آموزشی آن ها مبتنی بر بازی، مشارکت فعال کودکان، آزادی در انتخاب، یادگیری مبتنی بر عمل، شاد و مفرح بودن محیط آموزشی است که رغبت دانش آموزان به یادگیری مطالب درسی و تحصیل را افزایش می دهد. در حالی که در ایران دانش آموزان نقش شنونده را برای یادگیری مطالب درسی دارند و معلم به صورت یک طرفه به صورت سخنرانی مطالب آموزشی را تدریس می کند.
از سوی دیگر آموزش مطالب قدیمی و بلا استفاده و تکیه بر آموزش بدون توجه به روحیات افراد از جمله موارد مایوس شدن دانش آموزان و ترک تحصیل در دبستان است. سخت گیری بیش از حد و از بین بردن اعتماد به نفس دانش آموزان توسط برخی معلمان نیز در ترک تحصیل افراد بی تاثیر نیست.
پیامدهای ترک تحصیل دانش آموزان در دبستان
اصلی ترین پیامد ترک تحصیل در تمامی مقاطع موجب ایجاد جامعه ای مملو از افراد بی سواد می شود. ترک تحصیل دختران نوجوان و ازدواج زود هنگام، موجب تقبل مسئولیت زود هنگام، همسری و ایجاد نسلی از مادران جوان که به جای تحصیل و پرورش مهارت های فردی و شخصی خود می بایست مسئولیت ازواج و بچه داری را بپذیرند.
در این صورت مادران جوانی که از تحصیل باز زده اند علاوه بر کاهش سلامت روانی آن ها، در تربیت و آموزش دروس به فرزندان خود نیز به مشکل بر می خورند و آینده فرزندان خود را نیز تحت تاثیر قرار می دهند. از سوی دیگر هر اندازه سواد بانوان یک جامعه بالا باشد، سلامت جسمی و روانی آن جامعه بالاتر خواهد بود و در رفاه بیشتری به سر خواهد برد.
ترک تحصیل پسران و ورود زود هنگام به بازار کار باعث می شود دورانی که یک نوجوان باید به دور از مشکلات و دغدغه های اقتصادی به هویت یابی و حل بحران های نوجوانی بپردازد، درگیر فشار ها و بحران های اقتصادی و مالی شود.
به صورت کلی ترک تحصیل زود هنگام هم برای پسران و هم برای دختران اثر سوئی به همراه دارد و آینده آن ها و جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد.
از جمله موارد دیگر که می توان ترک تحصیل و عواقب آن اشاره کرد به شرح زیر است:
- عدم کسب لذت از کار
- عدم احساس ارزشمندی اجتماعی
- ناتوانی از شرکت در بحث ها و آوردن استدلالات
- عدم توانایی در حل مشکلات و سازماندهی درست آن ها
- ناتوانی از کشف استعداد ها و هویت شخصی
- بی تجربگی در امر پرورش فرزند از سوی مادران
- ناتوانی از تامین خواسته های مالی از سوی دختران
نقش خانواده در جلوگیری از ترک تحصیل
خانواده زمینه ساز اصلی تحصیل و تربیت فرزندان می باشند، والدین با فراهم کردن شرایط مناسب تحصیل و ایجاد فضای روانی و با ثبات برای فرزندان خود می توانند انگیزه آن ها را برای ادامه تحصیل بهبود بخشند.
همچنین پدر و مادر می تواند با تشویق به یادگیری دروس و کمک به پیشرفت آن ها کودکان را در برخورد با مشکلاتی که امکان دارد زمینه های ترک تحصیل در آن ها به وجود آورد کاهش دهند.
والدین می بایست با ایجاد شرایط اقتصادی و فرهنگی مناسب برای دانش آموزان آن ها را آسوده خاطر کنند تا کودکان برای خلاصی از مشکلات به ترک تحصیل روی نیاورند.
راه های جلوگیری از ترک تحصیل در دانش آموزان
شرایط ترک تحصیل در هر کسی متفاوت است اما می توان با شناخت علل ترک تحصیل و آگاه سازی دانش آموزان از عواقب آن مانع از وقوع این امر بسیار مهم شد. بسیاری از دانش آموزان فقط نیاز به مشاوره و راهنمایی دارند و می توان با آگاهی بخشی و راهنمایی آن ها به حل مشکلات تحصیلی آن ها کمک کرد.
گاهی دلایل ترک تحصیل کودکان زمینه خانوادگی یا آموزشی است در این صورت خانواده ها و مدارس می بایست به مشکلات دانش آموزان توجه بیشتری نشان دهند و با ایجاد علاقه در ادامه تحصیل، آینده روشنی برای آن ها ترسیم نمایند.
از جمله مهمترین راه های جلوگیری از ترک تحصیل در دانش آموزان و یا ایجاد انگیزه برای بازگشت به عرصه دانش، انجام اقدامات زیر است:
- فرهنگ سازی و تغییر نگرش در افراد
- اصلاح ضعف های سیستم های آموزشی
- ارائه ی مشاوره های روانشناسی
- تامین مالی
- برطرف کردن مشکلات خانوادگی
راه های برخورد با دانش آموزانی که ترک تحصیل کرده اند؟
افرادی که اقدام به ترک تحصیل می کنند خود در شرایط خوبی به سر نمی برند بنابراین با سرزنش و نصیحت آن ها را ناراحت نکنید. سعی کنید با رفتار درست و راهنمایی آن ها، همچنین حل مشکلات و علل ترک تحصیلشان انگیزه ادامه تحصیل را در آن ها زنده کنید.
ارائه رفتار درست و درک شرایط آن ها تنها چیزی است که در این شرایط دانش آموزان به آن نیاز دارند. با رفتار درست، حل مشکلات و مشاوره های صحیح می توان کمک شایانی برای برگشت به تحصیل دانش آموزان کرد.
از جمله مفید ترین روش های برخورد با دانش آموزانی که ترک تحصیل کرده اند موارد زیر است:
- ایجاد موقعیت های اجتماعی بهتر
- فراهم کردن شرایط اقتصادی و رفاه مالی
- ایجاد زمینه های گسترده ی فکری
- مساعد کردن زمینه های مدرسه ای
- تغییر روش های آموزشی
- ارتقاء سطح کیفی آموزشی
- ایجاد ارتباط موثر با اولیای مدرسه و اولیای دانش آموز
- حمایت و پشتیبانی
- پرهیز از سرزنش و جبهه گیری
- دلگرم کردن دانش آموز بواسطه ی حل مشکلات اصلی
- تقویت روحیه و روان
جمع بندی ترک تحصیل در دبستان
ترک تحصیل در دوران دبستان جز مواردی است که بسیار رخ می دهد. کودکان در این مرحله نیاز به حمایت و راهنمایی دلسوزانه خانواده و مراکز آموزشی دارند.
شناخت نیاز های دانش آموزان و ایجاد زمینه مناسب آموزشی وظیفه خانواده و جامعه آموزشی است. کودکان در سنینی قرار می گیرند که امکان تصمیم های نابجا و اشتباه در آن ها بسیار زیاد است.
ترک تحصیل عواقب سوئی در آینده دانش آموزان خواهد داشت با آگاه سازی آن ها و جلوگیری از این امر می توان به آن ها کمک شایانی کرد. استفاده از مشاوران با تجربه و حامی در این زمینه می تواند سرعت و کیفیت بهتری به این تلاش ها بدهد.
ما در این مقاله سعی کردیم عوامل ترک تحصیل دانش آموزان و راه های جلوگیری از آن را شرح دهیم. در صورتیکه خانواده ها و مراکز آموزشی نیاز به راهنمایی در کمک به دانش آموزان و مانع از ترک تحصیل آن ها دارند کارشناسان الو سلام مشاور آماده راهنمایی و خدمت رسانی می باشند.
